УНљЧЕНЧЕ ДђРЕС 
УНљЧЕНЧЕ ДђРЕС
Хђерле кљн! Исђнмесез!
|
I. |
|
Инфинитив — основная форма глаголов.
Аффиксы инфинитива: -рга/-ргђ, -ырга/-ергђ, -арга/-ђргђ. Глаголы даются в словарях в такой форме. Соответствует неопределенной форме глагола в русском языке.
|
Бар — барырга |
идти, ехать |
|
Кил — килергђ |
прийти, приходить |
|
Кит — китђргђ |
уйти, уходить |
|
Ал — алырга |
взять, брать |
|
Бир — бирергђ |
дать, отдать |
|
Тњлђ — тњлђргђ |
платить, заплатить |
|
Аша — ашарга |
есть, кушать |
|
Эч — эчђргђ |
пить |
|
Эшлђ — эшлђргђ |
работать |
|
Бул — булырга |
быть |
|
Бел — белергђ |
знать |
|
ђйт — ђйтергђ |
сказать |
|
Сљйлђ — сљйлђргђ |
говорить |
|
Сљйлђш — сљйлђшергђ |
разговаривать |
|
II. љйрђт — учи, научи. |
|
|
Мин љйрђт-ђ-м |
Без љйрђт-ђ-без |
|
Син љйрђт-ђ-сећ |
Сез љйрђт-ђ-сез |
|
Ул љйрђт-ђ |
Алар љйрђт-ђ-лђр |
Мин Алмазны укырга љйрђтђм.
Ул Алсуны язарга љйрђтђ.
ђнисе Кадрияне аш пешерергђ љйрђтђ.
ђтисе Камилне эшлђргђ љйрђтђ.
Укытучы Айратны сљйлђргђ љйрђтђ.
Галия ханым студентларны татарча сљйлђшергђ љйрђтђ.
Без укучыларны тыћларга љйрђтђбез.
Сез рђхмђт ђйтергђ љйрђтђсез.
Алар Маратны џђм Айратны шофер булырга љйрђтђлђр.
а) — ђни, син мине татарча сљйлђшергђ љйрђтђсећме?
— ђлбђттђ, улым.
ђ) — Галия ханым, сез студентларны рђхмђт ђйтергђ љйрђтђсећме?
— љйрђтђм.
б) — Алар безне язарга љйрђтђлђрме?
— ђйе, язарга да, укырга да љйрђтђлђр.
в) — ђни, син мине ботка пешерергђ љйрђт ђле.
— Ярый, улым, љйрђтђм.
Марат китап укый. Ул китап укырга ярата.
Алмаз хат яза. Ул хат язарга ярата.
ђби аш пешерђ. Ул аш пешерергђ ярата.
Камил музыка тыћлый. Ул музыка тыћларга ярата.
Без татарча сљйлђшђбез. Без татарча сљйлђшергђ яратабыз.
Алар татарча љйрђнђлђр. Алар татарча љйрђнергђ яраталар.
Ул торт ашый. Ул торт ашарга ярата.
Ул минераль су эчђ. Ул минераль су эчђргђ ярата.
Галия ханым театрга бара. Ул театрга барырга ярата.
|
III. Кирђк — кирђкми, кирђк тњгел |
— не надо |
|
Ярый — ярамый |
— нельзя |
|
Мљмкин — мљмкин тњгел |
— невозможно |
|
Тиеш — тиеш тњгел |
— не должен |
а) — Камил, сића бњген лекциягђ барырга кирђкме?
— ђйе, кирђк.
ђ) — Рљстђм, сића иртђгђ Мђскђњгђ китђргђ кирђкме?
— Кирђк, бик кирђк.
б) — Галия ханым, Сезгђ бу мђкалђне укырга кирђкме?
— Кирђк тњгел. Рђхмђт.
в) — Азат, сића директорга хат язарга кирђкме?
— ђйе, бњген язарга кирђк.
2. а) — Бу китапны алырга ярыймы?
— Ярый. Рђхим итегез.
ђ) — Бу журналны укырга ярыймы?
— Ярамый.
б) — Теге кеше белђн сљйлђшергђ ярыймы?
— Юк. Ярамый.
3. а) — Азат, мића китђргђ мљмкинме?
— Мљмкин, ђлбђттђ. Бар.
ђ) — Камил, телефоннан сљйлђшергђ мљмкинме?
— Мљмкин, лђкин телефон юк.
б) — Гали ђфђнде, сездђн сорарга мљмкинме?
— Мљмкин.
в) — Вокзалга троллейбус белђн барырга мљмкинме?
— Хђзер мљмкин тњгел. Ремонт.
4.
— Ярар. Кайтам.
ђ) — Алсу, мин бу китапны укырга тиешме?
— Юк, тиеш тњгел.
б) — Мин лекциягђ барырга тиешме?
— Тиеш тњгел.
|
IV. Анда |
там, туда |
|
Монда |
здесь, тут, сюда |
|
Тегендђ |
там |
|
Биредђ |
здесь, тут |
1. а) — Анда кем бар, ђти?
— ђбиегез килде.
ђ) — Монда кеше бармы?
— Бар. Кем кирђк?
— Галия ханым кирђк иде.
б) — Тегендђ кемнђр бар?
— Анда кеше књп.
в) — Биредђ студентлар бармы?
— Бар. Без — студентлар.
г) — Бњген сез анда барасызмы?
— Белмим.
д) — Профессор Закиров мондамы?
— Монда булырга тиеш.
е) — Кызлар, монда килегез!
— Хђзер, апа.
2. а) — Сђлам, Артур!
— Исђнме, Мансур!
— Артур, бњген сђгать љчтђ лекция була. Кил.
— Анда барырга кирђкме?
— ђлбђттђ.
— Ярый, килђм.
ђ) — Галия ханым, хђерле кљн!
— Исђнмесез, Азат ђфђнде!
— Мђктђп директоры биредђме?
— Биредђ иде.
— Аныћ белђн сљйлђшергђ мљмкинме?
— ђлбђттђ, мљмкин.
— Рђхмђт Сезгђ, Галия ханым.
— Сау булыгыз, Азат ђфђнде.
б) — Алсу, тегендђ кемнђр ул?
— Студентлар.
— Алар кайдан?
— Германиядђн.
— Алар татарча белђлђрме?
— ђйе. Алар татар теле љйрђнђлђр.
— Исемнђре ничек?
— Дороти, Маргарете, Сара, Ян џђм Моника.
|
V. Кызык, кызыклы |
интересно, интересный |
Артурныћ китабы бик кызык.
Бу кеше бик кызык сљйли.
Спектакль бик кызыклы булды.
Бу роман кызыкмы?
Кичђ телевизордан кызык кино булды.
а) — Алсу, китабыћ кызыкмы?
— ђйе. Бик кызык.
ђ) — Галия ханым, кичђ спектакль кызык булдымы?
— Бик кызык булды.
б) — Бу мђкалђ кызыкмы?
— Юк. Кызык тњгел.
в)— Хђерле кљн, Флера ханым!
— Исђнмесез, Азат ђфђнде.
— Хђллђрегез ничек?
— Рђхмђт, яхшы. Сезнеке ничек?
— Безнећ дђ яхшы. Мин бер китап яздым ђле.
— Шулаймыни? Нинди китап?
— "Татарча сљйлђшђбез".
— О-о-о! Бик кызык. Мића да кирђк иде.
|
VI. Турында — о, об, про |
љчен
— для, за, из-за, чтобы, ради
ђни Германия турында сљйли.
Марат Мђскђњ турында китап укыды.
Без Татарстан турында књп белђбез.
Бу роман татарлар турындамы?
Бу китап сезнећ љчен.
Мин синећ љчен килдем.
Альбом љчен књпме тњлђдећ?
Сезнећ љчен мин бик шат.
|
|
|
|
Бу китап Казан турында. |
Бу китап Габдулла Тукай турында. |
а) — Укытучы кем турында сљйлђде?
— Тукай турында сљйлђде.
— Тукай кем ул?
— Ул татар шагыйре.
ђ) — Мин бик кызык китап укыдым.
— Нђрсђ турында?
— Космос турында.
— Кайдан алдыћ?
— Алмаздан.
— Мића да бир ђле.
— Ярар. Ничђ кљнгђ?
— Ике кљнгђ.
б) — Гафу итегез, сездђ астрология турында китаплар бармы?
— Бар. Кирђкме?
— Кирђк иде.
— Рђхим итегез.
— Бу китаплар љчен књпме тњлђргђ?
— Кырык биш мећ сум.
— Кассага тњлимме?
— Юк. Мића.
в) — Галия апа, бу тортны алырга ярыймы?
— Кем љчен?
— Сећелем љчен.
— Сећелећ торт яратамы?
— ђйе. Ул торт ашарга ярата.
— Конфет та яратамы?
— Конфет та ярата.
г) — ђби, бу кљзгене кем љчен алдыћ?
— ђниегез љчен.
— ђ-ђ-ђ. Матур.
— Ничђ сум?
— Унќиде мећ.
— Кайдан алдыћ?
— Авылдан. Кибеттђн.
— Мића да ал ђле.
— Ярар, кызым.
|
VII. ђнђ |
вон |
|
Менђ |
вот |
|
ђнђ Кремль. |
Менђ китап. |
|
ђнђ кибет . |
Менђ Марат. |
|
ђнђ мђктђп. |
Менђ — студентлар. |
|
ђнђ Азат. |
Менђ Казан. |
|
ђнђ тегендђ кызлар. |
Менђ монда — сђгатьлђр. |
а) — ђнђ теге кем?
— Белмим.
ђ) — Менђ бу кем?
— Бу — профессор Закиров.
б) — ђнђ теге китапны бир ђле!
— Хђзер.
в) — Менђ бу кљзге кемнеке?
— Минеке.
г) — Исђнмесез!
— Исђнмесез!
— Сездђ китаплар, открыткалар, альбомнар бармы?
— Бар. Бик књп.
— Менђ бу альбомны алырга ярыймы?
— Алыгыз.
— Ничђ сум?
— Йљз мећ сум.
— ђ теге альбом ничђ сум?
— Ул альбом сиксђн мећ сум.
д) — Сђлам, Артур!
— Сђлам, Марат!
— Ни хђллђр?
— Рђхмђт. Ярыйсы.
— Син нихђл?
— Бик яхшы.
— Син кичђ театрга бардыћмы?
— Бардым.
— Анда кызык булдымы?
— О-о-о ! Бик кызык спектакль булды.
— Спектакль нђрсђ турында?
— ђбилђр турында.
— Кем белђн бардыћ?
— Алсу туташ белђн
— Ул Казандамы?
— ђйе, ул биредђ.
— Яхшы.
— Ярый, сау бул.
— Сау бул.
|
VIII. |
|||
|
ќђй — лето |
Кљз — осень |
Кыш — зима |
Яз — весна |
|
|
|
|
|
а) — Син кайчан авылга кайтасыћ?
— ќђй кљне.
ђ) — Сез кайчан Тљркиягђ барасыз?
— Кљз кљне.
б) — Яз кљне кљннђр матурмы?
— ђйе. Бик матур.
в) — Кыш кљне кар књпме?
— Књп.
г) — Исђнмесез, Галия ханым.
— Исђнмесез, Роза ханым.
— Хђллђрегез ничек?
— Бик яхшы. Рђхмђт. Сез ничек?
— Ярыйсы.
— Сез ќђй кљне кайда булдыгыз?
— Франциягђ бардым.
— Франциядђ ќђй матурмы?
— Бик матур, кљннђр бик ќылы.
— Кљз кљне кая барасыз?
— Кљз кљне Кытайга барырга кирђк.
— Бик яхшы.Ярый, сау булыгыз.
— Сау булыгыз.
д) — Исђнме, Алсу!
— Сђлам, Марат!
— Син яз кљне Мђскђњгђ бардыћмы?
— Бардым.
— Анда да салкын идеме?
— ђйе. Мђскђњдђ дђ салкын булды.
— Яз кљне Мђскђњдђ кар књп идеме?
— Юк, аз иде.
— Яћгыр булдымы?
— Азрак булды.
е) — Кыш кљне сессия ничек булды?
— Ярыйсы.
— Ничђ экзамен бирдећ?
— Биш экзамен, алты зачет.
— О-о-о! Бик књп.
— ђ ќђй кљне ничђ экзамен?
— ќђй кљне дњрт экзамен.
|
IХ. Иртђн — утром |
|
Кичен |
вечером |
|
ќђен (ќђй кљне) |
летом |
|
Кљзен (кљз кљне) |
осенью |
|
Кышын (кыш кљне) |
зимой |
|
Язын (яз кљне) |
весной |
Иртђн мин университетка барам.
Кичен ђни эштђн кайтты.
ќђен кљн матур була.
Кљзен кљннђр болытлы була.
Кышын бик салкын була.
Язын кояш була.
Елныћ дњрт фасылы
Боз џђм кар эрде, Халык ашыга,
Сулар йљгерде; Китђ басуга,
Егълап елгалар, Урагын ура, —
Яшьлђр тњгелде. Бу кайчак була?
Кљннђр озая, (ќђй кљне)
Тљннђр кыскара. Кырлар буш кала,
Бу кайсы вакыт? — Яћгырлар ява;
Йђ, ђйтеп кара! ќирлђр дымлана,—
(Яз кљне) Бу кайчак була? (Кљз кљне)
Ашлыклар њсте, џђр ќир карланган,
Башаклар пеште; Сулар бозланган;
Кояш пешерђ, Уйный ќил-буран,
Тиргђ тљшерђ. Бу кайчак, туган?
(Кыш кљне)
(Г.ТУКАЙ)
|
Х. Кљндез — днем |
Тљнлђ
— ночьюЭлек — раньше
Аннары — потом, после, затем
а) — Казанда кљндез яћгыр булдымы?
— ђйе.
ђ) — Кичен кар булдымы?
— Юк. Кар тљнлђ булды.
б) — Тљнлђ салкын идеме?
— Юк. Уртача.
в) — Бњген кљндез ничђ градус ќылы?
— Егерме сигез.
г) — Лекциягђ беренче кем килде?
— Марат килде.
— Аннары кем килде?
— Аннары Булат белђн Рљстђм.
— Аннары кем?
— Аннары Гњзђл.
д) — Ул кайчан кайтты?
— љч кљн элек.
— ђ бабай кайчан килде?
— Бер ай элек.
е) — Сез Казанга дњрт кљн элек килдегезме?
— Юк. ќиде кљн элек килдем.
— Нђрсђ белђн килдегез?
— Самолет белђн килдем.
Сљйлђшђбез!
— Хђерле кљн, Мансур ђфђнде!
— Исђнме, Азат.
— Мансур ђфђнде, таныш булыгыз, бу — Сания ханым. Ул Ташкенттан.
— Мин бик шат!
— Мин дђ бик шат!
— Сания ханым, сез Казанга кайчан килдегез?
— љч кљн элек.
— Нђрсђ белђн килдегез?
— Поезд белђн.
— Ташкентта хђзер ќылымы?
— Анда хђзер бик ќылы. Кљндез 25-27 градус була.
— ђ Казанда ничђ кљн буласыз?
— Биш кљн.
— Кайда булдыгыз?
— Мин театрларга, музейларга, циркка бардым.
— ђ университетта булдыгызмы?
— Юк, булмадым ђле. Иртђгђ барам.
— Ярый, сау булыгыз, безгђ дђ килегез.
— Рђхмђт.
БИРЕМНђР
1. Тђрќемђ итегез:
|
кышын |
|
биредђ |
|
|
кљз |
|
љчен |
|
|
ќђен |
|
яз |
|
|
ќђй |
|
кичен |
|
|
иртђн |
|
язын |
|
|
анда |
|
кызык |
|
|
монда |
|
ђнђ |
|
|
турында |
|
менђ |
|
|
тегендђ |
|
|
|
2. Татарча языгыз:
|
осень |
|
там |
|
|
зима |
|
вот |
|
|
осенью |
|
вон |
|
|
зимой |
|
интересно |
|
|
весна |
|
о книге |
|
|
весной |
|
о Казани |
|
|
здесь |
|
|
|
3. ќавап бирегез:
Сезгђ бу китапны укырга ярыймы?
Сића китђргђ кирђкме?
Аћа лекциягђ барырга кирђкме?
Сез китђргђ тиешме?
Бу китапны алырга мљмкинме?
Сез китап укырга яратасызмы?
ђни мђкалђ язамы?
Сез кемне яратасыз?
Сез музыка тыћларга яратасызмы?
Син чђй эчђргђ яратасыћмы?
Энећ шулпа ашарга яратамы?
Анда студентлар књпме?
Тегендђ кемнђр бар?
Биредђ салкынмы?
Бу китап нђрсђ турында?
Бу роман кызыкмы?
Бу альбом кем љчен?
Кичен син кая барасыћ?
Иртђн яћгыр идеме?
ќђен кљннђр ќылымы?
Кышын ничђ градус салкын була?
Кљзен кљннђр болытлымы?
Яз матурмы?
4. Мђкальне ятлагыз џђм тђрќемђ итегез:
Язгы кљн ел туйдыра.
Коммуникатив биремнђр.
1. Скажите, что вы любите кушать.
2. Скажите, что вы любите пить чай.
3. Поинтересуйтесь, любит ли Азат пить чай.
4. Поинтересуйтесь, какие города любит Артур.
5. Узнайте у Алсу, о чем эта книга.
6. Спросите у мамы, для кого она купила эту книгу.
7. Спросите у Алмаза, интересная ли эта книга.
8. Поинтересуйтесь, был ли дождь утром.
9. Поинтересуйтесь, холодно ли зимой в Татарстане.
10. Спросите у Артура, любит ли он лето.
11. Спросите у Азата, куда он идет вечером.
12. Спросите у Галии ханум, интересным ли был спектакль.
13. Расскажите, какие языки вы изучали в школе.
Дђрес бетте. Сау булыгыз.
